Diastemata

Een diastema (meervoud diastemata, ook vaak diastema’s of diastasen genoemd) is een ruimte tussen 2 tanden. Wanneer we spreken van diastemata bij het paard dan bedoelen we meestal ruimtes tussen de kiezen van het paard. Bij gezonde paarden sluiten alle kiezen (6) die 1 kiezenrij vormen heel nauw aan. Elke kiezenrij fungeert aldus als 1 functionele eenheid. Vergelijk elke kiezenrij met een molensteen. Een paard die lijdt aan diastemata heeft abnormaal veel ruimte tussen 1 of meerdere opeenvolgende kiezen. Deze ruimtes vullen zich snel op met voedsel partikels. Diastemata komen het meest voor in de onderkaak, vooral tussen de achterste kiezen maar deze aandoening kan zich tussen alle tanden voordoen.

Paarden lijdend aan diastemata verkeren in het algemeen niet in een optimale conditie. Ze eten vaak langzamer dan andere paarden en hebben veel moeite met voordroog of kuilgras. Vaak is een slechte geur uit de mond waarneembaar. In veel gevallen zal het paard ‘proppen’ maken. Dit wil zeggen dat het paard met een zekere regelmaat deels gekauwd voeder uit de mond laat vallen. Het ‘proppen maken’ verergert meestal wanneer het paard in het najaar van de weide op stal komt. Vooral bij ‘natte kuil’ komen deze paarden snel in de problemen.

Verschillende vormen van diastemata kunnen worden onderscheiden. Deze patiënten kunnen worden onderverdeeld in 3 groepen.

De bouw en genetische achtergrond van uw paard kunnen ertoe leiden dat de kiezen niet voldoende naar elkaar toe groeien. Vooral de laatste kiezen (die ook later ontwikkelen) zijn belangrijk in het ‘bij elkaar duwen’ van de kiezenrij. Ook komt het vnl. bij erg kleine en erg grote rassen voor dat de tanden niet meer in proportie staan tot de grootte van de schedel. Deze paarden krijgen typisch klachten op (erg) jonge leeftijd.

Wanneer paarden ouder worden neemt de omtrek van de klinische kroon (het gedeelte van de tand wat zichtbaar is in de mond) langzaam af. Er komt dan ook langzaam meer ruimte in de mond en mogelijk ook tussen de kiezen. Grootte en  vorm van de tanden alsmede de hoek waarin ze in de kaak verankerd zitten bepaalt de gevoeligheid voor het ontwikkelen van deze aandoening

Paarden die kiezen ontbreken of waarbij kiezen verplaatst of gebroken zijn hebben vaak ook diastemata. Hetzelfde geldt voor paarden met erg grote haken of oplopende kiezen. Door de grote druk op deze elementen zal ook hier vaak een diastema ontstaan. De tanden worden hier als het ware uit elkaar geduwd.

Gedurende het kauwen zal voedsel tussen de kiezen in geperst worden. Dit voer wordt als het ware gevangen tussen de kiezen en gaat (oiv bacteriën in de mond) snel ontbinden. Het ‘rotte’ voedsel (meestal hooi/voordroog/kuil) zorgt voor een ernstige ontsteking van het tandvlees (parodontitis). In erge gevallen dringt deze infectie door tot diep in de kaak. Hierbij wordt niet alleen het tandvlees maar ook de tand en zijn verankering (het periodontaal ligament) aangetast. In een vergevorderd stadium zitten de betreffende kiezen dan ook vaak (gedeeltelijk) los. Diastemata vormt 1 van de meest pijnlijke gebitsaandoeningen bij het paard.

Naast een routine gebitsbehandeling heeft de patiënt nood aan een gerichte behandeling van deze problemen. In elk geval dienen de ruimtes tussen de kiezen gereinigd te worden zodat al het rottende voer verwijderd wordt. Dit gebeurt met speciaal ontwikkelde spoelapparaten (waterdruk) en met perslucht. vervolgens wordt al naargelang het soort en aantal diastemata besloten welke verdere behandeling wordt ingesteld. Dit kan gaan van tijdelijk opvullen van de ruimtes met speciale vullingen, het vergroten van de diastemata (zodat voer er ook weer uit kan) tot het trekken van te ernstig aangetaste en/of losse kiezen.

Paarden met diastemata hebben erg veel pijn in de mond. De behandeling kan bij het staande paard worden uitgevoerd. Het paard krijgt een sedatie (versuffing) zodat het goed stil blijft staan. Indien vereist krijgt het paard nog een lokale verdoving. Het paard is na de behandeling met ongeveer een uur weer helemaal wakker.

Paarden met diastematas doen het vaak het beste op mals (kort) gras, aangevuld met krachtvoer, slobber, klein gehakseld gras/hooi. Natte voordroog of kuil met lange vezels verergert de klachten. Paarden in erg slechte conditie moeten een verder individueel aangepast rantsoen krijgen (bv. meer vetrijk dieet).